Światło odgrywa w aranżacji pomieszczenia rolę pierwszorzędną. Odpowiednio dobrane źródło światła to gwarancja komfortu, poczucia bezpieczeństwa, ale też utrzymania kondycji wzroku na najwyższym poziomie. Niestety, inwestorzy stawiający na konkretne źródła światła, bardzo rzadko sugerują się jego barwą. Tymczasem barwa światła ma olbrzymie znaczenie w kontekście dostosowania aranżacji pomieszczeń do własnych potrzeb.
Źródła światła dawniej...
Temperatura światła to parametr, który jest ludziom bliski od momentu wprowadzenia na rynek pierwszych żarówek. I choć w połowie XIX wieku były one prawdziwą rewolucją, to już wtedy zaczęto dostrzegać, że barwa światła może być dla różnych materiałów zupełnie inna. W klasycznej żarówce za emisję światła odpowiedzialny jest wolframowy pręt, który na skutek oddziaływania prądu elektrycznego zaczyna się mocno żarzyć. Wycofywane żarówki emitowały więc światło o temperaturze 2500 - 3000 K, przy czym dokładna wartość tejże temperatury zależała od rodzaju wykorzystanego do tego celu włókna. Co ciekawe, światło typowej, wolframowej żarówki było znacznie cieplejsze od światła słonecznego. Skutkowało to niewielką sprawnością dawnych żarówek, której wartość oscylowała w zakresie zaledwie około 5 procent. Zależność ta miała wpływ na pobór energii przez żarówkę, której standardowa moc niezbędna do oświetlenia pokoju wynosiła około 100 W. Aż strach pomyśleć, że aż 95 W to energia cieplna...
Źródła światła obecnie...
Zacznijmy od tego, że dzisiejsze żarówki LED... wcale nie są żarówkami. To tak naprawdę lampy, w których elementem świecącym jest dioda świecąca LED. Pomijając jednak same nazewnictwo, są to źródła światła, których spektrum barwy światła jest wręcz oszałamiające. Niektóre z nich emitują bardzo ciepłe światło, którego temperatura to około 2000 - 2200 kelwinów. Inne z kolei potrafią wygenerować strumień świetlny, którego temperatura wynosi aż... 12000 kelwinów. Jest to oczywiście bardzo zimna barwa światła, która mimo to również znajduje swoje zastosowania. Wartość ta zależy od rodzaju luminoforu, jaki został wykorzystany do produkcji diody elektroluminescencyjnej.
Dziś w większości polskich domostw korzysta się ze źródeł światła o temperaturze około 3000 K. Fakt, iż jest to światło nieco chłodniejsze od najcieplejszych źródeł światła (2200 K) nie oznacza, że ma ono charakter uniwersalny. Wręcz przeciwnie - wielu Polaków przyzwyczaiło się do faktu, że w ich domach znajdują się źródła światła o właśnie takiej temperaturze. Co ciekawe, zależność ta wynika m.in. również z położenia geograficznego Polski. Bądź co bądź, nasz kraj znajduje się stosunkowo blisko bieguna północnego, co w naturalny sposób przedkłada się na podświadome poszukiwania bardziej ciepłych źródeł światła. Oczywiście ludzkie upodobania - zgodnie z zasadą popytu i podaży - mają też przełożenie na producentów źródeł światła. W praktyce oznacza to, że zdecydowana większość dostępnych na rynku lamp LED generuje światło o temperaturze około 3000 K.
Jaka barwa światła będzie odpowiednia dla danego wnętrza?
Podział rodzajów światła ze względu na ich temperaturę jest dość prosty. Jednostką temperatury światła jest kelwin, a więc jednostka, która jest bardzo dobrze znana wszystkim pasjonatom fizyki. Wracając jednak do tematu, wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje światła: ciepłe, zimne i neutralne. Im wartość wyrażona w kelwinach jest niższa, tym światło jest cieplejsze. Co ciekawe, niektóre LED-owe źródła światła pozwalają na zmianę temperatury zależnie od własnych preferencji, warunków aranżacyjnych, zastosowania oświetlenia itd.
1. Światło ciepłe (2200 - 3500 K) - najważniejsze cechy
Światło o temperaturze około 3000 K jest przez człowieka wykorzystywane od zawsze. Wytwarzały je ogniska, kominki, lampy gazowe, ale też i tradycyjne żarówki. Nic więc dziwnego, że podświadomie kojarzy się ona z poczuciem bezpieczeństwa. Na marginesie warto zaznaczyć, że światło to jest zbliżone do światła emitowanego przez tradycyjne żarówki, co zdaniem specjalistów, również wpływa na dużą popularność tej barwy światła. Ciepła barwa świetlna stanowi idealne tło dla miejsc przeznaczonych np. do wypoczynku, to jest salonów, sypialni, przedpokojów i korytarzy.
2. Barwa neutralna (3500 - 4500 K) - najważniejsze cechy
Neutralna barwa światła jest najbardziej zbliżona do temperatury światła emitowanego przez naszą dzienną gwiazdę. Na światło to powinny zdecydować się przede wszystkim te osoby, które nie wiedzą, jaka barwa będzie idealna dla konkretnego pomieszczenia. Zaletą tego światła jest naturalny sposób oddziaływania na barwę domowej aranżacji, dzięki czemu wygląda ona dokładnie tak samo, jak podczas słonecznego dnia. Z neutralnej barwy światła korzystają przede wszystkim użytkownicy biur i salonów sprzedaży. Co ciekawe, gości ona coraz częściej w naszych domach, a zwłaszcza w kuchniach! Z neutralnie świecącymi źródłami światła ma się też do czynienia z galeriach sztuki, w których światło to najlepiej odzwierciedla wygląd dzieł malarskich i rzeźb.
3. Barwa zimna (5000 K i więcej) - najważniejsze cechy
Zaletą światła zimnego jest to, że najlepiej pobudza ono człowieka do wydajnej i efektywnej pracy. Mało tego! Zimne światło zapewnia bardzo wysoki komfort obserwacji niewielkich detali, toteż korzysta się z niego w warsztatach i wielu innych miejscach, w których wymagana jest daleko idąca precyzja. Z zalet światła zimnego korzysta się też wszędzie tam, gdzie istnieje potrzeba podkreślenia konkretnych elementów aranżacyjnych. Mówiąc wprost: światło te wprowadza się przede wszystkim do instalacji oświetleniowych w magazynach, halach produkcyjnych, a także garażach, piwnicach i wspomnianych już wcześniej warsztatach.
Który rodzaj światła wybrać?
Z punktu widzenia komfortu osób przebywających w określonym wnętrzu, barwa światła ma olbrzymie znaczenie. Co więcej, w niektórych sytuacjach może ona również wpłynąć na efektywność pracy zespołu. Dlatego wybór właściwej lampy LED powinien być poprzedzony poważną analizą aranżacji, rozmiaru i zastosowania konkretnego pomieszczenia. Co ciekawe, w wielu przypadkach ciepła barwa światła będzie optymalna dla tych osób, które już wcześniej z niej korzystały. Widać to zwłaszcza na przykładzie osób starszych i w średnim wieku, które - mówiąc kolokwialnie - wychowały się na tradycyjnych, ciepło świecących żarówkach.
Techniczne aspekty temperatury światła
Co ciekawe, na rynku pojawia się coraz więcej rozwiązań, które umożliwiają dostosowanie barwy światła do własnych preferencji. Hitem ostatnich miesięcy są np. plafony LED, które - sterowane pilotem - mogą zmieniać temperaturę emitowanego światła. Składają się one z dwóch zestawów diod LED, które na skutek impulsu z pilota zostają w odpowiedni sposób włączone. Ciekawym rozwiązaniem jest też projektowanie instalacji świetlnych o charakterze wielopłaszczyznowym i segmentowym. Składają się one z kilku zestawów diod LED, które mogą emitować zimne i ciepłe światło. Instalacje te stosuje się zwłaszcza w tych wnętrzach, których przeznaczenie jest niejednoznaczne. Dobrym pomysłem jest np. implementacja tychże rozwiązań z połączeniach salonu i kuchni. W tym przypadku segment wypoczynkowy będzie oświetlony ciepłym światłem, a segment kuchenny światłem neutralnym lub zimnym.
Temperatura światła i jego naturalne źródła
Na przełomie ostatnich kilkuset lat, barwa światła miała istotny wpływ na komfort przebywających w pobliżu osób. Standardowa, paląca się świeca emituje światło o barwie ciepłej, której zakres waha się w zakresie od 1400 do 1600 K. Tradycyjna żarówka wolframowa, którą większość z nas bardzo dobrze pamięta, generuje strumień świetlny o temperaturze około 2200 - 2600 K. Światło o nieco cieplejszej, bo wynoszącej około 2700 - 3000 K barwie generuje żarówka halogenowa, którą bardzo często można spotkać w domowych instalacjach oświetleniowych. Długa świetlówka TL potrafi wytworzyć światło o dużo niższej temperaturze, dla którego wartość wyrażona w kelwinach waha się w granicach 4500 - 6500. Z kolei barwa światła dziennego wynosi (zależnie od pory dnia, roku lub stopnia zachmurzenia) od 5500 K do 7000 K.
Skąd się wzięły Kelwiny?
Na koniec warto zastanowić się, skąd w barwie światła wzięły się Kelwiny. Jest to przecież jednostka bezwzględna i absolutna, jaką mierzy się temperaturę. W praktyce oznacza to, że nie istnieje światło o temperaturze 0 K, choć z punktu widzenia matematyki zostało ono wytyczone za pomocą określonych funkcji. Oczywiście temperatura barwowa nie ma nic wspólnego z temperaturą cieplną. Niemniej, ze względu na pomiar skądinąd temperatury, przypisano Kelwiny również do barwy emitowanego światła. Zaletą lamp LED-owych jest możliwość wygenerowania światła o praktycznie dowolnej temperaturze. I właśnie dlatego (pomijając np. niskie zużycie energii) to one wyparły z rynku oświetlenie oparte na standardowych żarówkach.
Podsumowując, barwa światła LED ma bardzo istotne znaczenie w kontekście doboru właściwego oświetlenia do określonego pomieszczenia. Może więc warto zwrócić na nią uwagę przy wyborze żarówki do swojej ulubionej lampy sufitowej, ściennej lub biurkowej.
